80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. O co chodzi z akcją “Żonkile”?

W środę, 19 kwietnia 2023 r. przypada 80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów i Żydówek podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszego powstania miejskiego w okupowanej Europie. Upamiętniając te wydarzenia, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN – już po raz jedenasty – organizuje akcję społeczno-edukacyjną Żonkile. W tym roku wyjątkową, wpisującą się w całoroczny program obchodów organizowanych przez Muzeum POLIN pod hasłem “Nie bądź obojętny”.

Powstanie w getcie warszawskim
Przypomnijmy, że 19 kwietnia 1943 roku wybuchło powstanie w getcie warszawskim, które zaplanował ŻOB. Dowódcą był Mordechaj Anielewicz. W ramach przygotowania gromadzono broń, kopano tunele i bunkry oraz oszczędzano żywność. Gdy wybuchło powstanie, do getta wkroczyło 2 tys. niemieckich żołnierzy oraz wjechały czołgi pancerne. Walki były zażarte (Żydzi byli wspierani m.in. przez AK), lecz naziści mieli przeważającą siłę i 8 maja zaatakowali główną siedzibę ŻOB. Zginęło ponad 100 osób, wśród których był Mordechaj Anielewicz.

Dowództwo po nim przejął Marek Edelman, któremu udało się uciec z getta dwa dni później. Walki skończyły się 16 maja. Według oficjalnego raportu napisanego w maju 1943 roku przez Jürgena Stroopa, dowódcę niemieckich sił likwidacyjnych w getcie warszawskim, w powstaniu miało zginąć lub zostać schwytanych ponad 56 tys. osób ze strony cywilnej.

Akcja „Żonkile” to projekt edukacyjny przypominający o Powstaniu w Getcie Warszawskim. Ten desperacki zryw jest na świecie symbolem walki o godność, jednak w Polsce Powstanie w Getcie wciąż pozostaje mało znane. Akcją „Żonkile” chcemy sprawić, by pamięć o powstaniu stała się częścią wspólnej świadomości historycznej Polaków i Żydów i jednym z elementów kształtujących tożsamość mieszkańców stolicy.

Żonkile symbolizują pamięć, szacunek i nadzieję. Związane są z postacią Marka Edelmana, ostatniego przywódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej, który w każdą rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim dostawał te kwiaty od anonimowej osoby. Sam również co roku 19 kwietnia składał pod Pomnikiem Bohaterów Getta bukiet żółtych kwiatów – często były to właśnie żonkile.

W 2023 r pierwszy raz w historii akcji Żonkile, wolontariusze będą rozdawać papierowe kwiaty na ulicach sześciu polskich miast: w Warszawie, Łodzi, Krakowie, Białymstoku, Lublinie i Wrocławiu.

Akcję Żonkile w 2023 r. wspierają Ambasadorzy i Ambasadorki: Wanda Traczyk-Stawska, Aleksandra Żeborowska, Ralph Kaminski, Bartosz Gelner oraz nasi wspaniali wolontariusze – Patrycja, Kacper i Zygmunt. Do grona ambasadorów zaproszono również Grupę Granica, która w prowadzonych przez siebie działaniach na granicy polsko-białoruskiej realizuje przypomniane przez Mariana Turskiego XI przykazanie “Nie bądź obojętny”.

Honorową Ambasadorką akcji Żonkile została Hanna Krall, pisarka i dziennikarka, autorka książki “Zdążyć przed Panem Bogiem”. Na jej motywach stworzono poruszającą animację dla uczniów i uczennic.

Losy ludności cywilnej motywem przewodnim akcji Żonkile

Mural przy metrze Centrum
Od 13 do 23 kwietnia przy metrze Centrum będzie można zobaczyć mural upamiętniający cywilów przebywających w getcie warszawskim podczas powstania. Mural to wizualna opowieść o bohaterach wystawy czasowej “Wokół nas morze ognia”.

Akcja Żonkile na świecie
Z inicjatywy Prezydenta m.st. Warszawy Rafała Trzaskowskiego z okazji 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim wyprodukowano 150 tysięcy dodatkowych (poza 450 tysiącami, które będą rozdawane w Polsce) papierowych kwiatów. Trafiły one do gmin i organizacji żydowskich na całym świecie. Inicjatywę wsparł Ronald S. Lauder, przewodniczący Światowego Kongresu Żydów i członek Rady Muzeum POLIN. Światowy Kongres Żydów jest jednocześnie partnerem tych działań.

W Izraelu zostanie rozdanych ponad 40 000 papierowych żonkili, które trafią m.in. do szkół w całym kraju oraz do uczestników uroczystego koncertu w Tel Awiwie “Remembering Together”. Dzięki współpracy z ELNET Polska żonkile otrzymają także ambasadorzy Izraela na świecie.
Polskie Linie Lotnicze LOT 19 kwietnia upamiętnią powstanie w getcie warszawskim poprzez przypięcie żonkili przez załogę pokładową na wszystkich trasach realizowanych tego dnia. Pasażerowie dzięki specjalnemu komunikatowi dowiedzą się także, że tego dnia mija 80. rocznica wybuchu powstania.

 

Biblioteka Pedagogiczna w Skierniewicach
Filia w Rawie Mazowieckiej
również włącza się 19 kwietnia w obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim oraz udziału w akcji Żonkile.